Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Dostluk, maşer zarfında insanların bihakkın ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Hak değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene terk etmek, maşeri hayatın gerçekleşmesini elde etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin önsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyetle yakınlarında kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer zarfında insanların seçenek ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte tüze, âdem evladı davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir sistem, bir bütündür.” İnsan-âdem evladı, âdem evladı-huy ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Dostluk, insanlık seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, maşer sözleşmesi, huy ve insanlar olarak belirten inançlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini elde etmek maksadıyla konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, hak ve seçimın hepsidür. Henüz münteşir bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş maşeri yaşlakin düzenidir. Dostluk Söz Manaı Dostluk kelimesi Arabi “hak” kökünden hasılat ve hak kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “hak” kelimesinin çoğheybetli “ilenme’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na için tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Uygulayım Manaı Dostluk dönemden döneme değiştiği derunin hala doyurucu bir tanılamam binalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi zarfında asliye olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri sermaye düz kısmına Özel Dostluk, zevat ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun kafalıca zir dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları âdem evladı davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun mesabe hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzeri nitelikteki birlik durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk düzında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek derunin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve kazanç cezaları; esas hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kabil derece derece tüze dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut politik inançleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanların amerikan barış ve asayiş zarfında bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Pratik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun tatbikî amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile maşer zarfında yaşayan insanların, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun binasından kaynaklanan ihtiyaçlarını önlamaya çhileışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni hayatın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun natürel binasına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine makul olmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile sadıkdır; kazançlı yokluklara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile makul bir organizasyon altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak essah kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanılamamıyla türe, “bir muadele düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olmak üzere dü derece derece anlamda kullanılır. Hak esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet medlulında kişisel bir özelliği deyimler. şahsiyet her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tespit etmek uğrunda devamlı ve bileğfiilmez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe peritonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzında hukuki mesabe olarak kavil konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Topluluk derunindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini derunermiş kurallar birlikü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve giymek durumunda bulunmuş olduğuna için, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir mesabe niteliğindeki adalettir. Dostluk bir maşer düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; icap mevcut düzeni savunmak, gerekse onu bileğfiiltirmeyi meşrulaştırmak derunin her bugün adalete kafavurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta önmıza yerleşmiş tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze medlulında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut tüze düzenlerinin kendisine makul olup olmadığı açısından bir mesabe ve istimara ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve zararlı önlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon denge zarfında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Normal olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşlakin uyacak, hem bile bu maşeri hayatın amerikan barış zarfında sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü esenlamaya çhileışacaktır.